KONSTANTY LASZCZKA

Twórczość Laszczki wymyka się schematycznym określeniom. Za szczyt jej — za rzecz najbardziej oryginalną uważałbym portret — a raczej dwa portrety Wyczółkowskiego.— Jeden z nich to biust wielkiego malarza, o szerokiej podstawie ramion i piersi — dzieło niezwykłej piękności jako kompozycja, której najzupełniej osiągniętym celem było wydobycie potężnego wyrazu tej fenomenalnej postaci — wyrazu zarówno duchowego, jak też wyrazu tej imponującej biyły, samej w sobie. Tu niknie akademizm, który widać w wielu innych portretach — pomimo, iż wszędzie siła wyrazu, np. w portrecie art. dramatycznej Sulimy) zwycięża wszelkie konwencjonalizmy i wydobywa się na plan pierwszy. Tu niknie impresjonizm, który tak dobitnie się zaznacza w portrecie Feliksa Jasieńskiego (zresztą jest to portret świetny w charakterystyce i tylko jako bryła jest rzeczą niezamkniętą w sobie, jest postacią wyłaniającą się z materji). Tu niknie naturalizm, który jednak potrafił dać Laszczce rzecz tak wdzięczną i świeżą, jak ta dziewczynka wiejska o rękach skromnie złożonych — albo tę kapitalnie żywą postać górala. Tu nikną wspomnienia Rodina, jak w tym Demonie, przypominającym nieco Myśliciela. Tu niema także ech już nie akademizmu, ale specjalnej tradycji najlepszej rzeźby francuskiej, jaką jest, pomimo polskość postaci, Zima czy Konik Pofny ze zbiorów Zachęty w Warszawie.

Postać Wyczółkowskiego skomponowana i ujęta jest w sposób całkowicie swoisty, któryby raczej mógł w swej prostocie i wielkości w modelowaniu szukać pokrewieństwa u mistrzów włoskiego odrodzenia — chociaż i oni bywali bardziej drobiazgowi w traktowaniu portretu. Przedewszystkiem — podstawa ramion i piersi — co za wspaniały pomysł architektoniczny, co za monumentalny cokół dla tej głowy surowej w wyrazie, głowy wodza i myśliciela, spokojnej, odzianej w majestatyczną powagę! Co za umiar w proporcji tego cokołu do rozmiarów głowy! Linje jego spływające z namaszczeniem i prostotą, unoszą na sobie głowę, która wyłania się z nich jakby triumfująca, zwycięska, choć nie pozbawiona melancholji. Rzetelność w synte-tycznem, a przecież chwytającem wszelkie charakterystyczne załamy modelowaniu głowy — ta cierpliwa praca rzeźbiarska, szukająca wszystkich profilów i podczas której tak często twórcze odczucie ucieka, tu w każdym drgnieniu łączy się z tem odczuwaniem. To dzieło wielkiej miary. A obok niego postawił bym medalion Wyczółkowskiego, w którym rysy artysty pod pozorami spokoju kryją drzemiącą gwałtowność, siłę i nieustępliwość, ta płaskorzeźba w bogactwie wyrazu dorównywuje pełnemu portretowi.

Na równym nieledwie poziomie stoi portret poety Liedera w Zbiorach Państwowych (w Zamku Królewskim w Warszawie). I tutaj całość tej bryły jest przedziwnie sharmonizowana w wyrazie!

Lecz każdy z portretów Laszczki żyje — choć modelowano je różnemi metodami, których kolejności nie byłbym w stanie oznaczyć. Niewiem np. czy prześliczny portret kobiety o oczach zamglonych pochodzi z epoki, gdy artysta był prawie impresjonistą - czy nieskazitelny w swym francusko-włoskim klasycyźmie portret kobiety o obnażonych ramionach (przypominający chyba Canowę) jest wcześniejszy od epoki impresjonistycznej, czy nie ciekawem także byłoby zbadanie daty powstania pięknego nagrobka na Powązkach, gdzie spokojny, piękny jak sen młodzieniec stoi w obramowaniu secesyjnych linji, nieco psujących całość.

W ostatnich czasach zaczął artysta tworzyć figurki zwierząt, niektóre całkiem naturalistyczne, niektóre stylizowane i fantastyczne. Jest to nowa dziedzina twórczości, która się rozwija — a jest bardzo interesująca. Ale wizerunek ten artystyczny byłby niepełny, gdybym nie wzmiankował o dziecięcych portretach Laszczki. Są ujmowane z powagą i wdziękiem - tem połączeniem które u dzieci tak często się spotyka. W traktowaniu przypominają rzeźby renesansu - aniołki della Robbii.

czytaj dalej - następna

strony: [1 Laszczka rzeźba portretowa] [2 Laszczka rzeźba portretowa] [3 Laszczka rzeźba portretowa] [4 Laszczka rzeźba portretowa] [5 Laszczka rzeźba portretowa] [6 Laszczka rzeźba portretowa] [7 Laszczka rzeźba portretowa] [8 Laszczka rzeźba portretowa] [9 Laszczka rzeźba portretowa] [10 Laszczka rzeźba portretowa]