KONSTANTY LASZCZKA

Znaną jest tragedja Rodina. Chciał znaleźć samego siebie, badając tajemnice Greków, ale nie było jego zamiarem tworzenie jakiegoś nowego pseudo-klasycyzmu. Realizm, od którego zaczynał, realizm konsekwentnie przeprowadzonego w danej postaci pojmowania bryły wyobrażającej człowieka, realizm „wszystkich profilów” żądanej formy, zamieniał się stopniowo w utopijną chęć „połączenia tej formy z atmosferą”, której jednak we Francji nie było, w pragnienie zaokrąglania kantów, w szukanie owych krzywizn, rysowanych przez gracje, w dążenie do jakiegoś grecko-nowoźytnego impresjonizmu, ...któryby nie zniekształcał natury. Rodin chciał technicznie doścignąć Grecję — i czynił to głębiej, niż Puget — ale nie wiedział o tem, że wielcy klasycy francuscy bliżsi byli ducha greckiego, niż on - właściwie dlatego, że oni się przejęli ideami Grecji, nie zaś tylko jej techniką - ściślej mówiąc przejęli się boskim idealizmem greckim, wiekami wyrabianym, z prymitywu wyrosłym i później dopiero technicznie uświadomionym. Rodin załamał się na tem, że badając greckie sposoby wyrazu, nie miał w sobie idei równie wielkiej, jak religja grecka — nie miał w sobie Boga, któryby musiał ujawnić się w pięknie — i choć przenikał istotę greckiej roboty jak nigdy nikt przedtem — nie wydarł jej tajemnic nieśmiertelnym posągom, bo ducha syntezy w sobie nie miał. Syntezę wytwarza zaś tylko wielka idea, przepełniająca całą duszę i dyktująca owe linje wymowy pełne, które widzimy u Michała Anioła, chociaż ten tytan był dalszy kształtu greckiego niż Puget.

Nie można się dziwić Soffici'emu, który nie rozumiejąc drogi rozwojowej Rodina, pomawia go o naśladownictwo Włochów i wynajduje w nim akcenty banalności. Soffici nie widzi jednak, że „naśladowanie Włochów” było właściwie podobieństwem akcentów, pochodzących z wspólnego greckiego źródła, z którego atoli Francuzi więcej czerpali — i głębiej nieraz — niż Włosi. Idąc pod wspólnym sztandarem, ale innemi drogami, Rodin chwilami istotnie wpadał na podobne idee kształtu, co klasycy francuscy i włoscy (Donatello, Michał Anioł) — ale przytem znalazł pod koniec życia drogę właściwą, której wartość Soffici pomija i która wogóle dotychczas nie została należycie oceniona, choć zyskała tylu naśladowców i epigonów — i która niestety, niezrozumiana, przyczyniła się do ostatecznego rozbicia rzeźby współczesnej. Mówiąc o tym ostatnim okresie twórczości Rodina, który uważany jest, zdaje się, za impresjonizm, a który zawiera tylko dalsze próby badań nad formą grecką — o tych rzeźbach nawpół wyłaniających się z bloku marmuru, o tych kształtach modelowanych na podobieństwo jabłek i sklepiania niebios, mówię określeniami Rodina), lśniących, krągławych, potężnych i przesubtelnych — jak n. p. w tej Gfowie Mozarta przerabianej z biustu Mahlera, gdzie połowa twarzy tylko się wyłania z kamienia, a z drugiej widać prawie że-tylko drugie oko. Nie jest to ani impresjonizm, ani ekspresjonizm, a przynajmniej nie wyłącznie ani jeden ani drugi, lecz forma szukająca wymowy w kształcie niepełnym, w czemś w rodzaju nawpół płaskorzeźby — dlatego zapewne, że artysta nie zdołałby odnaleźć wszystkich profilów dla takiego traktowania swego tworu. Tworzył części — pragnął, aby mu gracje pozwoliły na schyłku życia narysować choć jedną z tych krzywizn, które podziwiał u Greków. Chciał, po nieudanych próbach „łączenłenia płaszczyzn z atmosferą” w wielkiej postaci — w pomniku Bafzaca — po nawpół realnym, nieszczęśliwym, nagim starcu— Wiktorze Hugo — dotrzeć choćby we fragmencie do czystej formy, bezpośrednio wyrażającej duszę — i, być może, dlatego resztę nierozwiązanego zadania zostawiał w surowej bryle. Fragmenty owe są w rzeźbie czemś jedynie nowem od czasów Fidjasza — są zadatkiem sztuki, niepodobnej jednakże do naśladowania — bo zaledwie się zaczynającej.

czytaj dalej - następna

strony: [1 Laszczka rzeźba portretowa] [2 Laszczka rzeźba portretowa] [3 Laszczka rzeźba portretowa] [4 Laszczka rzeźba portretowa] [5 Laszczka rzeźba portretowa] [6 Laszczka rzeźba portretowa] [7 Laszczka rzeźba portretowa] [8 Laszczka rzeźba portretowa] [9 Laszczka rzeźba portretowa] [10 Laszczka rzeźba portretowa]