KONSTANTY LASZCZKA

W Polsce muzea prawie nie istnieją. Rzeźbiarz polski w okresie szkolnym z reprodukcji tylko — gipsowych i fotograficznych — i to w bardzo drobnym zakresie — ma styczność ze sztuką innych narodów i innych wieków. W szkołach naszych z przed lat 25 panował jeszcze prawie że wyłącznie akademizm, który tu musiał być jeszcze mniej rozumiany niż zagranicą. Ale to właśnie stanowi siłę tych rzeźbiarzy polskich, których nie czepia się obcy nakaz i rutyna profesorów. Zamiast muzeów mamy rzeźbę drzewną nietylko w kościele Marjackim w Krakowie, ale też tę naiwną, ludową, zdobiącą kapliczki przydrożne po wsiach — mamy rzeźbę pierwotną w kamieniu — mamy ludowe snycerstwo świeckie, oryginalne i ciekawe — i wrodzone poczucie formy. Rzeźbiarz polski musi wszystko z siebie wydobyć — a do niedawna nie wiedział, że może się oprzeć na tem, co lud tworzył — i że mu wolno być samodzielnym prymitywem. Walki jego ze szkołą były daleko bardziej tragiczne niż na zachodzie. Pomimo to wydobyto u nas akcenty szczerej polskości w tworach Ostrowskiego (połowa XIX wieku) w »Kalinie« Lewandowskiego, w tworach Kurzawy, w nastrojowości Szymanowskiego, który umiał być też prawie klasykiem w swem »Macierzyństwie« z muzeum w Poznaniu, we wspaniałym natu-ralistycznym impresjonizmie Dunikowskiego i w jego oryginalnym samorodnym kubiźmie, niezależnym od zachodu, w jego stylizacjach z najnowszego okresu, w snycerskiej Kapliczce Szczepkowskiego, w Ewie Wittiga, powstałych z dalekich ech Rodina. l jeżeli w wielu dziełach większości powyższych artystów tkwi albo akademizm, albo ślady secesji wiedeńskiej, to jednak duch przedziera u nas te obce szranki, mam wrażenie że łatwiej, niż tam, gdzie rzeźbiarzowi, który wyszedł ze szkoły, wydaje się, że wszystko, co tylko chce tworzyć, już było, wszystkie pomysły formalne zużyto w ciągu tysięcy lat kultury, wszystkie tajemnice techniki przeżyto, wysubtelniono — i pozostaje chyba jedna wiecznie nowa i łatwa a beznadziejnie oschła — geometrja.

czytaj dalej - następna

strony: [1 Laszczka rzeźba portretowa] [2 Laszczka rzeźba portretowa] [3 Laszczka rzeźba portretowa] [4 Laszczka rzeźba portretowa] [5 Laszczka rzeźba portretowa] [6 Laszczka rzeźba portretowa] [7 Laszczka rzeźba portretowa] [8 Laszczka rzeźba portretowa] [9 Laszczka rzeźba portretowa] [10 Laszczka rzeźba portretowa]